In de afgelopen jaren zijn verschillende initiatieven gestart om anderhalvelijnszorg vorm te geven en te evalueren.1 Deze beperkt complexe medisch-specialistische zorg wordt momenteel vooral verleend door medisch specialisten en/of huisartsen. Hoewel de eerste ervaringen van anderhalvelijnszorg positief zijn, is het de vraag of medisch specialisten en huisartsen wel opgeleid en bedoeld zijn om deze beperkt complexe medische zorg buiten het ziekenhuis te verlenen. Met de toenemende zorgvraag is het beter om te differentiëren: artsen voor (hoog)complexe medische zorg en anderen (indien mogelijk) voor de minder complexe medische zorg. De introductie van physician assistants (PA’s) en verpleegkundig specialisten (VS’en) voor anderhalvelijnszorg is een mogelijk alternatief.

Er is in de periode 2016-2019 onderzoek gedaan om inzicht te krijgen in het potentieel van anderhalvelijnszorg waarbij PA’s en VS’en betrokken zijn. Onderzocht is op welke wijze PA’s en VS’en werkzaam zijn in anderhalvelijnszorg, wat de haalbaarheid is (inclusief belemmerende en bevorderende factoren voor implementatie) en wat de (ervaren) effecten zijn. Dit is gedaan door het uitvoeren van een internationale systematic review, survey, verdiepende interviews met stakeholders en het verdiepen van vier praktijkvoorbeelden met PA of VS in anderhalvelijnzorg.

Een van de vier uitgewerkte praktijkvoorbeelden betreft het werk van PA Itske Kappert, die binnen de regiopoli in Drachten werkzaam is en daar spreekuur houdt voor beperkt complexe gynaecologische klachten. In het kader staat uitgelegd hoe Kappert is ingebed in de organisatie, hoe zij samenwerkt met andere professionals, wat de ervaringen zijn met de zorg die zij verleent en welke factoren bevorderend en belemmerend zijn in de implementatie van een PA in de regiopoli.

Uit de conclusie van het onderzoek blijkt dat de inzet van PA’s en VS’en in anderhalvelijnszorg een mogelijkheid lijkt om de gezondheidszorg kwalitatief hoogwaardig en toegankelijk te houden en de kosten te beheersen, tegen het licht van een stijgende zorgvraag. Hoewel deze ontwikkeling in het beginstadium is, zien beleidsmakers en professionals volop potentieel om met de inzet van PA’s en VS’en beperkt complexe medische zorg dicht bij de patiënt te organiseren. Zij hebben veel vertrouwen in de competenties van deze zorgprofessionals. Ook patiënten en naasten waarderen de zorg dichtbij, de korte wachttijd, persoonsgerichte benadering en het gelijkwaardig contact door de PA of VS.
Veel initiatieven van anderhalvelijnszorg starten bij een PA of VS met een goed idee. Het is daarom als PA heel belangrijk om je idee uit te dragen en samenwerkingspartners te zoeken om het idee verder uit te werken, te implementeren en evalueren. Ook is het noodzakelijk om belemmerende factoren zoals het ontbreken van structurele financiering, veilige gegevensuitwisseling en samenwerkingsovereenkomsten weg te nemen zodat anderhalvelijnszorg ook mogelijk is.

Een punt van zorg bij bestaande initiatieven is de omissie van een gedegen evaluatie. Evaluaties zijn noodzakelijk om de meerwaarde aan te tonen en daarmee als nieuwe zorgvorm ook bekostiging voor elkaar te krijgen. In het komende anderhalf jaar wordt het bovenstaande praktijkvoorbeeld geëvalueerd, net als drie andere praktijkvoorbeelden. Dit resulteert in een concrete handreiking voor de implementatie van PA’s en VS’en in anderhalvelijnszorg. Met deze handreiking kunnen organisaties zelf aan de slag gaan met de implementatie van PA’s en VS’en in anderhalvelijnszorg, inclusief het opstellen van een businesscase.

Zie hieronder het voorbeeld van regiopoli Drachten. De beschrijving van het praktijkvoorbeeld is tot stand gekomen door interviews met een bestuurder/huisarts, projectleider, gynaecoloog, cardioloog, physician assistant en vier patiënten. Daarnaast is gebruik gemaakt van het document: ‘Project uitvoering anderhalvelijnszorg (2015)’.

Tekst en beeld tekst Anneke van Vught, PhD, associate lector, lectoraat organisatie van zorg en dienstverlening, HAN & Itske Kappert, physician assistant, regiopoli Drachten, Beeld Getty images | dit artikel is in NAPA Magazine verschenen (oktober 2020)

Lees ook het artikel over rol van PA en VS in anderhalvelijnszorg in het Tijdschrift Huisarts & Wetenschap

Zie voor meer praktijkvoorbeelden van anderhalvelijnszorg de website van Platform Zorgmasters