Tijd om dit uit te zoeken. Ik ging in gesprek met collega PA Anouk Jansze, die de verantwoordelijkheid heeft in de begeleiding van semiartsen. En ik vroeg naar de ervaring van Mando Filipe, arts en zelf begeleid door PA’s. 

Anouk Jansze is PA vaatchirurgie in het UMCU en begeleidt sinds jaar en dag semiartsen op de afdeling. Na vier jaar met plezier gewerkt te hebben als verpleegkundige kreeg ze de kans om opgeleid te worden tot PA vaatchirurgie. Haar taak als PA ligt met name in de functie van zaalarts en daarbij ook het begeleiden van semiartsen. 

‘Het is binnen ons ziekenhuis onderdeel van het takenpakket van de zaalarts op de afdelingen Heelkunde om semiartsen en coassistenten te begeleiden. Dat vind ik niet erg, ik vind het leuk om studenten te begeleiden.’  

‘Semiartsen hebben – omdat ze bijna afgestudeerd zijn – al een goede basis. Ze kunnen onder supervisie zelfstandig aan het werk. Je helpt om ze klaar te stomen voor hun start als dokter. Ze zijn twaalf weken op de afdeling, waardoor je ze een ontwikkelslag ziet maken.  

Op de afdeling zijn soms complexe vraagstukken in de behandeling van onze patiënten. Ik kan ze leren om kritische vragen te stellen en om op zoek te gaan naar informatie die nodig is om de puzzel op te lossen. De kennis en het weten in welke boeken ze het kunnen vinden hebben ze vaak al, maar vooral de praktische kant van het dokter-zijn op de zaal is wat ze leren tijdens deze twaalf weken.’

‘Doordat ik lang op de afdeling werk, ben ik weinig bezig met mijn eigen leerproces. Daardoor kan ik het proces in vertrouwen volledig bij hen laten, ik weet welke stappen in bijvoorbeeld het herstelproces van de patiënt gaan komen. In het UMCU worden aiossen/aniossen (artsen in opleiding tot specialist/artsen niet in opleiding tot specialist) ingezet als de zaalartsfunctie niet wordt ingevuld door een PA. Omdat aiossen en aniossen behalve als zaalarts ook worden ingezet op de polikliniek en operatiekamers, zijn er veel wisselingen. De continuïteit die een PA kan bieden, komt de begeleiding van de semiarts denk ik ten goede.’  

‘Het grote verschil vind ik de praktische en sociale vaardigheden. Een PA heeft al de nodige ervaring in de zorg en bezit vaak meer van dit soort vaardigheden dan een semiarts. Bij de start merk je dat een student PA meer moet ontwikkelen in de medische kennis. Het praten met mensen en patiënten, het aanvoelen van emoties, dát gaat de student PA vaak makkelijker af.’  

‘Vaak vraag ik aan de semiartsen tijdens de evaluatie wat ze van mij vinden, ten behoeve van zelfreflectie. Het overgrote deel vindt het een voordeel, omdat ik er altijd ben en de afdeling door en door ken. Hierdoor is er veel ruimte om te leren. Maar ik heb ook weleens een coassistent gehad die niet met mij wilde overleggen omdat ik geen arts ben. Die persoon had niet de indruk dat een PA voldoende kennis en kunde in huis heeft om een coassistent te kunnen begeleiden.’  

‘Dit moet een staflid doen, ook een aios of anios mag dit niet. Tussenliggende evaluaties en formulieren doe ik wel. Het staflid vraagt aan mij wat er besproken moet worden tijdens de eindevaluatie, welke punten van aandacht er zijn en welk cijfer er moet worden gegeven.’ 

‘Ik heb vooral geleerd door te doen. Tijdens mijn werk als verpleegkundige heb ik studenten begeleid, het begeleiden was dus niet nieuw. Ik ben recentelijk gestart met een opleiding KKO (kwaliteit klinisch onderwijs). Daarin leer je opleiden in de dagelijkse praktijk, het leren leren. Tijdens die opleiding krijg ik de bevestiging dat ik op de goede weg ben, daarnaast geeft het me nieuwe handvatten.’ 

‘Begeleiden is een groot woord, ik help mee bij het inwerken. Ik merk dat ze mij als vraagbaak gebruiken wanneer ze iets willen weten binnen de vaatchirurgie. 

Er is een plan geweest dat ik aiossen/aniossen zou gaan begeleiden bij kleine ingrepen op de operatiekamer. Dit stamt nog uit de tijd dat we weinig differentianten en fellows hadden. Nu zijn we ruim op formatie en is er geen sprake meer van. Wanneer dit verandert, kan ik me voorstellen dat we dat gaan oppakken.’ 

‘Er was binnen de coassistentengroep iemand die minder motivatie had, zich niet goed voorbereidde op de visite en dan kan ik daar direct in zijn. Blijkbaar was dat verhaal binnen de coassistentengroep gaan leven, iets in de trant van “pas maar op voor Anouk, want die is erg bot”. De volgende coassistent kwam bij ons op de afdeling, was een topper die actief meedeed en zich goed voorbereidde. Die vertelde tijdens de eindevaluatie: “Je bent lang zo streng niet als iedereen zegt dat je bent. Eigenlijk ben je heel aardig en heb ik veel van je geleerd.” 

Ik denk dat je vooral open moet staan voor leren – we kunnen allemaal van elkaar leren – van leerling-verpleegkundige tot aan de medische staf.’ 

Semiartsen zijn studenten in het laatste (zesde) jaar geneeskunde. De twaalf weken durende semiartsstage wordt ook wel ‘oudste coschap’ genoemd. Tijdens de stage kan de student zich verder verdiepen in het specialisme naar keuze en alvast onder directe supervisie wennen aan het werk als arts. 

Mando Filipe start per 1 maart met zijn opleiding tot radiotherapeut-oncoloog in het LUMC. Na zijn studie geneeskunde en promotieonderzoek heeft hij onder andere als anios gewerkt in het OLVG binnen de cardiothoracale chirurgie en is daarbij begeleid/ingewerkt door PA’s. 

‘Tijdens de sollicitatie heb ik gevraagd hoe het team in elkaar zat en daarbij kwamen de PA’s ook ter sprake. Ik had daar gelijk een goed gevoel bij. Een anios blijft over het algemeen maximaal één jaar op een werkplek, dan is de maximale ervaring van wat je van iemand kunt leren op die afdeling één jaar. Aiossen hebben vaak andere werkzaamheden, waardoor ze nieuwe mensen niet kunnen inwerken. De meeste PA’s met wie ik te maken heb gehad, werken al jaren op de afdeling. Hierdoor kennen ze de ins en outs van de afdeling en van het ziekenhuis; hiervan kan ik profiteren tijdens de inwerkperiode.’ 

‘Ik heb dat als prettig en laagdrempelig ervaren. Ik ben ook door een anios ingewerkt en ik heb zélf ook aniossen ingewerkt. Je merkt het verschil in ervaring doordat iemand ergens zelf een paar maanden werkt.  

Daarbij moet je als anios meerdere ballen in de lucht houden: afdeling, polikliniek, operatiekamer, consultsein, et cetera en daarnaast óók iemand begeleiden. Regelmatig valt dit tussen wal en schip. Mijn indruk is dat een PA één taak krijgt en die dan goed doet, tegenover een anios die meerdere taken tegelijk doet en dit hierdoor minder goed kan doen.’

‘Dat vind ik erg lastig om te zeggen. Bij een nieuwe baan kom je snel aan nieuwe kennis, die hoeft niet altijd medisch-inhoudelijk te zijn, bijvoorbeeld ook qua logistiek. Ik weet niet of je daar een onderscheid kunt maken in de begeleiding door een PA of door een anios, behalve dan het verschil dat ik net noemde.’ 

Uit de gesprekken met Jansze en Filipe krijg ik de indruk dat de continuïteit die een PA biedt ook in het begeleiden van een aios of semiarts bijdragend en kwaliteitverhogend kan zijn.  

Een PA heeft doorgaans meer ervaring in het reilen en zeilen op een afdeling en binnen de organisatie. Ik denk dat de begeleiding door een PA juist een jonge dokter extra tools kan meegeven, zolang je openstaat voor het leerproces. 

tekst: Shanna Rijke, PA ouderengeneeskunde (s.rijke@wzuveluwe.nl)

Bron: NAPA Magazine nr. 22, maart 2023