Er wordt binnen het vakgebied hypnotherapie gebruikgemaakt van de term ‘in hypnose’ in plaats van ‘onder hypnose’. ‘Je gaat niet onder hypnose, dit klinkt ondergeschikt, je bent ín hypnose. Het is een staat van bewustzijn die je zélf creëert en begeleid wordt door een therapeut’, aldus Veronique Verheijen.

Verheijen is PA chirurgie in het Bravis ziekenhuis. Via collega’s kwam zij in aanraking met de opleiding medische hypnose. Vol enthousiasme vertelt ze dat ze vanaf de eerste dag het geleerde toepast in de praktijk. Tijdens haar werk in het ziekenhuis maakt ze gebruik van de techniek ‘mindtalk’, een gepatenteerde techniek die Verheijen geleerd heeft tijdens de opleiding medische hypnose. Hierbij ben je zeer zorgvuldig in de woorden die je gebruikt voor, tijdens en na een behandeling. Wanneer je de suggestie wekt dat iets pijn gaat doen, dan vóél je vaak ook pijn.

Verheijen vertelt: ‘Wanneer ik patiënten een verdoving gaf, zoals een oberstblok in de teen, dan zei ik altijd: “Het voelt alsof je met de teen tussen de deur zit en dit doet veel pijn.” Nu vertel ik een ander verhaal, zoals: “Je voelt misschien een beetje tinteling, dat betekent dat de verdoving zijn werk doet.”’

Een andere techniek binnen mindtalk die Verheijen veelvuldig toepast, is plat gezegd ‘afleiden’. ‘Je moet patiënten een opdracht geven, bijvoorbeeld: “Je krijgt één minuut om al je vakken uit je vakkenpakket op te noemen en de tijd gaat nú in.” Dan gaan patiënten daarover nadenken en dát is het juiste moment om de verdoving te geven.’ Ook ná de ingreep is het belangrijk om geen suggestieve vragen te stellen. Dus niet ‘bent u duizelig?’, maar ‘hoe voelt u zich?’, geeft Verheijen als voorbeeld.

Verheijen is zo enthousiast geworden over de materie na het afronden van de opleiding medische hypnose, dat ze de opleiding hypnotherapie is gaan volgen. ‘Het is uit interesse geboren en uit enthousiasme gegroeid.’ Ze heeft haar hypnotherapiepraktijk ‘Ferenike’ aan huis gestart en behandelt patiënten met hypnotherapie naast haar fulltimebaan in het ziekenhuis. Hypnotherapie kan breed ingezet worden ‘voor allerlei problemen die cliënten ervaren, om af te vallen, angsten weg te nemen en als pijnbestrijding’, licht Verheijen toe.

Wikipedia hanteert de volgende definitie van hypnose: ‘Hypnose (uit het Grieks ὑπνος hupnos, slaap) is een kunstmatig opgewekte trance, gekenmerkt door verhoogde vatbaarheid voor suggestie. Hypnose wordt uitgevoerd door opgeleide hypnotiseurs, die een speciale procedure volgen om de geest van de behandelde persoon in een tranceachtige toestand te brengen. Het is een kunstmatig gecreëerde staat van bewustzijn waarin men ontspannen is en geconcentreerd op een bepaald onderwerp. Geregistreerde patronen van hersengolven tonen aan dat iemand onder hypnose zich in een toestand tussen waken en slapen bevindt.’

Hypnose is dus zichtbaar tijdens het maken van een eeg. Er kan een verschil in hersenactiviteit worden waargenomen tijdens waken, slapen, meditatie, ontspanning én hypnose. Tijdens hypnose zijn er karakteriserende fysiologische en cognitieve reacties zoals een veranderde perceptie van tijd, selectieve vergeetachtigheid, teruggaan in het verleden, een naar binnen gekeerde focus en een verhoogde reactie op suggesties.

Verheijen vertelt: ‘Om te begrijpen hoe hypnose werkt, is het van belang om te begrijpen hoe het menselijk brein werkt. We gaan uit van drie afzonderlijke werkzame delen. Ten eerste ons onderbewustzijn; dit is autonoom en regelt al die lichaamsfuncties waar we bewust geen invloed op uit oefenen. Zoals de bloeddruk, de ademhaling, et cetera.

Ten tweede ons normale bewustzijn. Hiermee brengen we de meeste tijd van de dag door. Ons normale bewustzijn heeft vier taken: analyseren, rationaliseren, wilskracht en het tijdelijke geheugen. Wanneer mensen willen stoppen met roken, dan houdt men dit enige tijd vol. Men verliest het vaak van het onderbewustzijn. Dit is sterker dan ons normale bewustzijn. Het onderbewustzijn is alles wat wij zijn en hebben meegemaakt. Alles uit ons leven is als het ware opgenomen in een film en kan ook ver teruggaan. Herinneringen die je je met je normale bewustzijn niet kunt herinneren, kun je wel in je onderbewustzijn terugvinden. Met hypnose kun je terug naar die momenten. Gebeurtenissen die je je niet actief herinnert, maar wel tot iets hebben geleid waar je nu negatieve gevolgen van hebt. Zoals dat je je als kind helemaal met sudocrème hebt ingesmeerd en bent uitgelachen (goed bedoeld, je zag er immers schattig uit) maar waar je als kind een negatieve lading aan hebt gegeven. Dat draag je soms altijd bij je zonder er erg in te hebben; met hypnose kun je daarnaar terug.

Het onderbewustzijn beschermt je, een bepaalde herinnering kan daarom lastig op te roepen zijn. Met hypnose kun je terug en emoties van gebeurtenissen ontkoppelen.’

Wanneer je op ‘hypnosis’ zoekt in PubMed krijg je 16.056 resultaten; er wordt veel gepubliceerd over dit onderwerp. Een voorbeeld is een artikel waarin de effectiviteit van hypnose en empathische aandacht onderzocht wordt die tijdens percutane tumorbehandelingen werden toegepast¹. In dit onderzoek werd een groep van 201 patiënten gerandomiseerd in drie groepen. Beide groepen ondergingen een tumorembolisatie of een radiofrequente ablatiebehandeling. Alle patiënten kregen plaatselijke verdoving en toegang tot intraveneuze medicatie (fentanyl en midazolam). Aanvullend kreeg één groep empathische aandacht en één groep maakte gebruik van zelfhypnose samen met empathische aandacht.

Er werd gemeten op pijn en angst die elke 15 minuten gerapporteerd werden door de patiënt. Daarnaast werd er gekeken naar het gebruik van de fentanyl en midazolam. Opvallend is dat de patiënten die aanvullend gebruikmaakten van zelfhypnose significant minder angst en pijn ervoeren dan de andere twee groepen. Daarbij heeft de hypnosegroep minder gebruik hoeven maken van de aanvullende medicatie. Ook bijwerkingen (hypertensie, vasovagale reacties, cardiale events en ademhalingsstoornissen) kwamen significant minder voor in de groep die aanvullend gebruikmaakte van zelfhypnose.

Er zijn meerdere medische toepassingen van hypnose denkbaar. Bijvoorbeeld het verlichten van somatische symptomen, reductie van mentale stress tijdens een medische behandeling, verbetering van verstoorde fysiologische/biochemische parameters en het faciliteren van fysiologische/biochemische genezingsprocessen².

Hypnose wordt ingezet als pijnbestrijding bij chronische pijn, voor pijnbestrijding in combinatie met narcose, opzichzelfstaand als anesthesie, als hulpmiddel op de intensive care, op de Spoedeisende Hulp, kinderchirurgie en voor pijnvrij bevallen³.

Het klinkt misschien als sciencefiction, maar hypnose kan worden ingezet tijdens operaties als ‘natuurlijke anesthesie’. In het boek ‘Operatie met hypnose’ vertelt hypnotherapeut en patiënt Mirjam Borsboom hoe er een fibroadenoom uit haar borst is verwijderd terwijl ze in hypnose is. De hypnose wordt begeleid door Ina Oostrom, eveneens hypnotherapeut. Voor Borsboom was dit een bijzonder avontuur. Ze voelt zich – als hypnotherapeut – sterk verbonden met haar vakgebied en wil dit ten volle uitdragen. Dit was de uitgelezen kans om te laten zien wat er mogelijk is met hypnose.

Tijdens het voorgesprek met de chirurg werden alle relevante punten besproken. Voor de chirurg en de rest van het team was dit nieuwe materie en werd het in de koffiekamer van tevoren geridiculiseerd. Toch nam de chirurg dit serieus en ging het gesprek met het tweetal aan. Er werd overeenstemming bereikt, onder voorwaarde dat Borsboom een infuus kreeg, zodat de anesthesioloog zo nodig toch tot narcose kon overgaan.

Ter voorbereiding op de aanstaande ingreep dachten Borsboom en Oostrom na over de techniek die het beste past bij de ingreep. Zij kozen voor een hypnose die de ‘Esdaile-staat’ wordt genoemd: een diepe trance die voldoende spierverslapping en pijnstilling bewerkstelligt. Tijdens het oefenen in de praktijk van Oostrom in narcose, krijgt Borsboom pijnprikkels toegediend met behulp van een Allis-klem. Er volgen meerdere sessies waarbij de narcosestaat wordt gefinetuned; zo worden er vingersignalen aangeleerd die Borsboom kan gebruiken ter communicatie.

Tijdens de operatie wanneer de chirurg in diepere lagen op zoek moest naar het fibroadenoom werd er besloten om lokale verdoving bij te geven. Dit besluit werd genomen nadat Borsboom met behulp van vingersignalen tot drie keer toe aangaf pijn te ervaren. De rest van de operatie is enkel met hypnose verricht. Ook postoperatief heeft Borsboom geen medicamenteuze pijnstilling gebruikt, omdat ze naar behoefte lokale pijnstilling kan oproepen door middel van de hypnosetechnieken. Nadien moest Borsboom overtuigd worden van het succes van de ingreep in narcose. Ze had namelijk sterk de indruk gefaald te hebben, omdat er gebruikgemaakt moest worden van infiltratie-anesthesie⁴.

Voor hypnose zijn er contra-indicaties. De patiënt moet volledig kunnen instemmen met de hypnose, de patiënt doet het immers zelf. Dan zijn er bepaalde geloofsovertuigingen die hypnose verbieden. Bij patiënten die antidepressiva gebruiken mag hypnose niet worden toegepast, omdat je hierdoor mogelijk minder gevoelig bent voor hypnose. Bij psychische aandoeningen zoals een chronische psychose, een ernstige depressie met suïcidaliteit en heftige angsttoestanden wordt hypnose ook afgeraden⁴.

Op de vraag welke toekomst Verheijen hoopt voor hypnose/hypnotherapie vertelde ze het volgende. ‘Er wordt hard aan gewerkt binnen het Bravis ziekenhuis om technieken zoals ‘mindtalk’ binnen het ziekenhuis te implementeren. Binnenkort geeft mijn docent een bijscholing op de afdeling Radiologie. Zoals voor de toepassing bij mensen met angst voor het maken van een MRI. Ik hoop daar ook aan te kunnen bijdragen door het verder te implementeren op de polikliniek. Het is nu nog te onbekend en dit maakt onbemind. Een andere toepassing is binnen het team Sparkle, dat helpt bij onder andere angstreductie bij kinderen.

Mijn opleiding heb ik via OMNI-hypnoseopleidingen gedaan, zij houden zich bezig met en dragen bij aan wetenschappelijk onderzoek. Ze zijn hard aan de weg aan het timmeren met uiteraard nog een lange weg te gaan.’

Voetnoten

Tekst: Shanna Rijke, PA ouderengeneeskunde
Contact: s.rijke@wzuveluwe.nl

Bron: NAPA Magazine nr. 24, maart 2024