Sinds 2000 is het vakgebied voor verstandelijk gehandicapten een zelfstandig specialisme. Er zijn 230 geregistreerde artsen verstandelijk gehandicapten (AVG’s) in werkzaam, aldus hun beroepsvereniging NVAVG. Het aantal physician assistants in dit vakgebied is volgens NAPA minder dan tien, en ze werken uitsluitend in de provincies Groningen en Friesland. Het is niet duidelijk wat de reden daarvoor is. Maakt onbekend onbemind?

De gehandicaptenzorg is bij velen, inclusief mijzelf, onbekend terrein. Hoog tijd dit te veranderen. Ik spreek daarvoor met Annemieke van Blijswijk, PA, en Margreet Walinga, AVG, beiden werkzaam in dit vakgebied bij ’s Heeren Loo, regio Noordoost-Nederland (Bedum, Appingedam en Delfzijl).

Margreet vertelt dat er een verschuiving van werkzaamheden heeft plaatsgevonden: van de vroegere instellingsarts, die ook eerstelijnszorg deed, naar de hedendaagse gespecialiseerde arts verstandelijk gehandicapten. De AVG, zoals zijzelf, biedt vooral handicapgebonden zorg, zoals de behandeling van epilepsie, spasticiteit, syndromale aandoeningen en gedrags- of psychiatrische problematiek. ‘Dat betekent dat er bij de AVG over het algemeen minder bekwaamheid is ten aanzien van de eerstelijns gezondheidsklachten. Huisartsen hebben van bepaalde zaken gewoon meer verstand en kunnen blind allerlei middelen voorschrijven of advies geven, bijvoorbeeld bij complex hartfalen, ingewikkelde labuitslagen of kanker. Om de kwaliteit van de eerstelijnszorg te waarborgen is het nodig dat de huisarts er een centrale plaats in blijft innemen. De PA en VS kunnen daar een waardevolle rol in spelen. De kwalen zijn vaak niet ingewikkeld, maar het kost veel tijd om te begrijpen wat er aan de hand is’, zegt Margreet.

‘Mensen met een verstandelijke beperking hebben gewoon recht op goede huisartsenzorg,’ vult Annemieke aan, ‘maar dat is niet altijd eenvoudig door gebrek aan goede anamnese en een vaak andere presentatie of beleving van klachten. Gedrag en lichamelijke klachten zijn vaak verwikkeld. Samenwerking met huisartsen door de PA en VS is daarom uiterst belangrijk.’

Waarom zijn er zo weinig PA’s werkzaam in de gehandicaptenzorg? Op mijn vraag antwoordt Annemieke dat het aantal PA’s in de vgz wel groeiende is sinds er een aantal jaar geleden door het Capaciteitsorgaan (een adviesorgaan van de regering) onderzoek is gedaan om het vak aantrekkelijker te maken en PA’s beter te verdelen over Nederland. Margreet vindt dat een geweldige zaak, net als haar collega-AVG’s. ‘Volgens de beroepsvereniging zijn er gemiddeld 230 AVG’s werkzaam, te weinig voor het aantal mensen dat zorg nodig heeft. Extramuraal wordt de vraag steeds groter. Steeds meer mensen met een lichte verstandelijke beperking blijven thuis wonen, maar hebben toch ondersteuning nodig. Dat betekent voor de instellingen waar over het algemeen meer zorgbehoeftige mensen wonen, dat het zoeken is naar hoe de zorg moet worden vormgegeven. Daar kan de PA een cruciale rol in spelen. Het is een prachtig vak, met zorg voor bijzondere mensen die over het algemeen goudeerlijk zijn over waar ze last van hebben of wat ze van je willen, en waarbij het puzzelaspect dit vak zo leuk maakt. Ook de breedte van het vak, vanaf het weghalen van wratjes tot internistische of ernstige psychiatrische problematiek, maakt het leuk.’

Margreet en Annemieke hebben door hun antwoorden een tipje van de sluier opgelicht en me een beter beeld gegeven van hun werkzaamheden. Hopelijk is dit vakgebied daardoor voor anderen ook wat meer ‘terra cognita’ geworden. Het zou mooi zijn als dit artikel PA’s kan inspireren, zodat we in de toekomst ook in dit vakgebied landelijk zullen zijn vertegenwoordigd. •

tekst Petra van Houten
beeld Annemieke van Blijswijk