Na zijn opleiding tot A-verpleeg­kundige wil Frank Oosterveer graag iets met oncologie gaan doen. Met name kinderoncologie heeft zijn aandacht. Hij wordt in 1999 echter gevraagd om in het VU Medisch Centrum (VUmc) te solliciteren. Deze switch is mede ingegeven door gesprekken die Oosterveer in het Rode Kruis Ziekenhuis voerde met longarts in opleiding Anton Vonk Noordegraaf.

Op de long­afdeling in het VUmc (inmiddels Amsterdam UMC, locatie VUmc) is in die tijd al veel aandacht voor long­oncologie, maar daarnaast druppelen ook de eerste patiënten met pulmonale hypertensie (PH) binnen. Dit is een groep relatief jonge, vaak ernstig zieke patiënten. Oosterveer maakt de stap naar het VUmc en raakt, door zijn werk aan bed, juist bij deze groep patiënten betrokken. Tijdens een opname en na het stellen van de diagnose PH ondergaan zij een intensieve intraveneuze behandeling waar zij geen minuut zonder mogen. Dat zou de dood kunnen betekenen.

Met deze ervaring op zak, start Oosterveer in 2001 met de opleiding tot ic-verpleegkundige. Enerzijds leert hij veel in de daarop volgende twee jaar, anderzijds mist hij het patiëntencontact. ‘Ik miste het praten met de mensen, want uiteindelijk gaat het toch om de mens.’ Na afronden van deze opleiding in 2003 krijgt hij de kans om werken op de ic te combineren met werken op de afdeling Longziekten. Het wordt een fifty-fiftycombinatie. Op de afdeling Longziekten wil men meer gaan doen met rechts-katheterisaties bij de PH-patiënten. En dat is juist iets waar Oosterveer de afgelopen twee jaar veel over heeft geleerd.

Oosterveer start in de functie van PH-verpleegkundige. Er komen steeds meer PH-patiënten naar het VUmc omdat deze aandoening steeds meer bekendheid krijgt onder artsen en dus meer herkend wordt. Daarnaast wordt het VUmc een van de centra waar deze patiëntengroep naar verwezen wordt. Daarom gaat Oosterveer zich bezighouden met de diagnostiek en de logistiek rondom deze groep. Elke patiënt heeft een batterij aan onderzoeken nodig (VQ-scan, CT, longfunctie, ergometrie, echo, MRI, hartkatheterisatie). Al deze onderzoeken moeten plaatsvinden binnen twee tot drie dagen, zodat daarna de diagnose gesteld kan worden en een behandeling kan starten. Oosterveer zet deze logistiek op de rails, waarna het fundament staat voor de daaropvolgende jaren.

Pulmonale hypertensie (PH) is een verhoogde bloeddruk in de longslagaders waardoor het hart minder bloed door de longen kan pompen. Hierdoor kan er minder zuurstof door het lichaam circuleren. De oorzaken van PH zijn onder te verdelen in vijf groepen met elk hun eigen behandeling. De zeldzaamste is die met een onbekende oorzaak en dit betreft vaak jonge patiënten. PH is tot op de dag van vandaag progressief doordat de ver­nauwingen in de longslagaders toenemen. Medicatie kan het beeld stabiliseren, maar een groot aantal patiënten komt uiteindelijk toch in aanmerking voor een longtransplantatie.

Na twee jaar wil Oosterveer toch weer de boeken in en kiest dan de opleiding tot physician assistant. Met name de theorie die gegeven wordt, spreekt hem aan. De afdeling faciliteert hem hierin en wat aanbreekt is een intensieve periode. Hij krijgt als leermeester dr. Anco Boonstra, een arts die samen met inmiddels prof. Vonk Noordegraaf een van de grondleggers is van de PH-zorg in Nederland. Oosterveers kinderen zijn respectievelijk 1 en 2 jaar oud. Toch blijkt het een goed moment in zijn leven om deze opleiding te doen. Na zeven uur ’s avonds slapen de kinderen als een roos en heeft zijn echtgenote, ook verpleegkundige, vaak avonddienst. Dan kan hij tot een uur of elf studeren zonder dat het gezin er last van heeft. In 2008 haalt hij zijn diploma en kijkt hij met genoegen op de opleiding terug.

Hij krijgt, enige tijd na diplomering, de kans om meer met wetenschappelijk onderzoek te gaan doen en de rechts-katheterisatie zelf te verrichten als hoofd­operateur. Hij onderhoudt contact met andere afdelingen, ervaart veel vrijheid om zijn werk te doen en is bij nieuwe ontwikkelingen betrokken zoals een cardio-longunit die op de rol staat.

Oosterveer ziet mogelijkheden voor PA’s op vrijwel elke werkplek waar een arts of verpleegkundige werkt. ‘Een PA heeft kennis over het betreffende specialisme, kan lichamelijk onderzoek doen en een plan opstellen, maar dit ook logistiek goed regelen en communiceren. Door de grote wisselingen tegenwoordig in een team van verpleegkundigen en arts-assistenten is de PA de stabiele factor.’

De link tussen Oosterveer en het Nederlands Transplantatie Voetbalteam vindt zijn oorsprong in 2007. In dat jaar komt de 25-jarige Marco van Eliveld bij hem voor onderzoek. Marco heeft in zijn tienerjaren hodgkin gehad en komt bij Oosterveer binnen met verdenking op PH.

Na rechts-katheterisatie blijkt Marco inderdaad ernstige PH te hebben. Zijn leven komt opnieuw op zijn kop te staan. In de daaropvolgende twee jaar is Oosterveer zijn vaste contactpersoon. Marco komt met diverse vragen bij hem en zo ontstaat een vriendschap. Terwijl vrienden van Marco voetballen en in de kroeg zitten, gaat hij met twee cilinders zuurstof en een neusbril op, met Oosterveer uit eten. In 2009 krijgt Oosterveer een telefoontje van Marco terwijl hij in de ambulance ligt op weg naar Groningen. Hij laat hem weten: ‘De transplantatie gaat gebeuren!’

In december 2018 wordt binnen de stichting Sport en Transplantatie een voetbaltak opgericht. De eerste training vindt plaats met een team van zeven spelers. In het voetbalteam zitten spelers die bijvoorbeeld een long-, hart- of niertransplantatie hebben ondergaan. Ondanks de coronapandemie groeit het team snel en telt het 29 spelers in september 2021. Ze trainen maandelijks, steeds op een andere locatie in Nederland. Daarnaast spelen ze regelmatig een wedstrijd tegen andere teams, zoals het artsenteam van Frank Oosterveer. Het team (dat inmiddels zelfstandig is en niet meer onder de stichting valt) heeft als doelstelling om in Nederland een eigen competitie op te zetten die bestaat uit regionale transplantatievoetbalteams en ook deel te nemen aan de grote internationale toernooien. ‘Maar we spelen natuurlijk om de boodschap die we willen uitdragen. Na een transplantatie hoef je niet in een hoekje stil te gaan zitten. Je kunt gewoon lekker sporten.’ Meer over het Nederlands Transplantatie Voetbalteam vind je op txvoetbal.com.

Jaren later zitten Oosterveer en Marco weer samen te eten in hetzelfde restaurant. Marco dit keer zonder zuurstof. Hij voetbalt inmiddels bij het Nederlands Transplantatie Voetbalteam en vertelt dat het team nog tegenstanders zoekt. Samen komen zij tot een idee: ‘Hoe leuk is het als we een medisch team kunnen oprichten om tegen elkaar te spelen?’

Oosterveer benadert artsen, onderzoekers en longfunctieanalisten om mee te spelen in het ‘artsenteam’. Iedereen reageert direct enthousiast. Het team wordt gecoacht door de inmiddels gepensioneerde Boonstra. Na afloop van de eerste wedstrijd concludeert deze: ‘Zonder transplantaties hadden we nooit met dit team hier op het veld gestaan.’

De inmiddels jaarlijkse wedstrijd is voor Oosterveer het bewijs dat een zijstap in zijn beroep als PA heeft kunnen leiden tot iets heel bijzonders. Marco mag nog op deze aarde rondlopen en kan de verjaardagen van zijn dochters vieren. Dankzij de longtransplantatie heeft hij een volwaardig leven gekregen. De vriendschap tussen Oosterveer en Marco is door de jaren alleen maar mooier en intensiever geworden. Dit jaar stapt Marco in het huwelijksbootje en heeft hij Frank gevraagd hem te trouwen. ‘Dat je ook op een andere manier contact kunt maken met je patiënt is mooi, want wij zijn ook maar mensen.’

tekst: Wilma Admiraal (wilma-de-ruiter@hotmail.com)

Bron: NAPA Magazine nr. 22, maart 2023