Taakherschikking wordt gezien als een mogelijkheid om de toenemende druk op de gezondheidszorg te verlichten. Dit houdt in dat taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden worden herverdeeld tussen verschillende beroepen. Waar taken voorheen bijvoorbeeld alleen maar door een arts (zelfstandig) uitgevoerd mochten worden, kunnen deze onder voorwaarden ook door de physician assistant (PA) worden uitgevoerd. 

Sinds 2018 is de zelfstandige bevoegdheid voor de PA voor een aantal voorbehouden handelingen verankerd in artikel 36 van de Wet BIG. Welke voorbehouden handelingen je als PA mag verrichten, hangt onder andere af van jouw specifieke werksituatie, het deskundigheidsgebied en de lokale/individuele samenwerkingsafspraken die gemaakt zijn. De voorwaarden staan ook uitgewerkt in het Besluit opleidingseisen en deskundigheidsgebied physician assistant (en in de toelichting op dit besluit).

Taakdelegatie houdt in dat de voorbehouden handeling door een niet-zelfstandig bevoegde zorgprofessionalwordt uitgevoerd. De handeling wordt in opdracht van een zelfstandig bevoegde zorgprofessional (meestal een arts) en onder supervisie uitgevoerd. Dat kan directe supervisie zijn of meer op afstand, afhankelijk van bijvoorbeeld de ervaringsjaren van de niet-zelfstandig bevoegde. 

Het verschil tussen taakherschikking en taakdelegatie is dus met name of je wel of niet zelfstandig voorbehouden handelingen mag verrichten.

Voorbehouden handelingen zijn handelingen die, als een ondeskundige deze zou uitvoeren, onaanvaardbare risico’s met zich mee zouden brengen voor de patiënt. Niet alle risicovolle handelingen zijn voorbehouden handelingen, maar alleen de handelingen die in artikel 36 van de Wet BIG staan genoemd. 

De voorbehouden handelingen die de PA zelfstandig mag uitvoeren zijn:

Aan het zelfstandig uitvoeren van voorbehouden handelingen zijn voorwaarden verbonden. Allereerst moet de PA een zelfstandige bevoegdheid hebben op grond van artikel 36 Wet BIG. Daarnaast is het van belang dat de PA bekwaam is om de betreffende handeling te verrichten. Bekwaamheid is individueel bepaald. De bekwaamheid voor voorbehouden handelingen wordt tijdens de opleiding door de superviserende zorgprofessional c.q. opleider vastgesteld. Dit kan vervolgens vastgelegd worden in lokale/individuele (samenwerkings)afspraken en werkformulieren. Samen met de Federatie Medisch Specialisten heeft NAPA een werkformulier opgesteld dat hiervoor gebruikt kan worden. Hierin leg je bij voorkeur ook het individuele niveau van de bekwaamheid vast. Het is raadzaam de (samenwerkings)afspraken, waaronder de mate van bekwaamheid, (tijdig) te blijven evalueren. 

De voorbehouden handeling moet daarnaast binnen het deskundigheidsgebied liggen van de PA. Dit is uitgewerkt en vastgelegd in de Wet BIG en in het eerdergenoemde ‘Besluit opleidingseisen en deskundigheidsgebied van de PA’. 

Daarnaast moet het gaan om handelingen die van beperkte complexiteit en routinematig zijn, waarvan de risico’s te overzien zijn en die worden uitgevoerd volgens landelijk geldende richtlijnen standaarden en daarvan afgeleide protocollen. 

De PA moet aan alle voorwaarden voldoen om de voorbehouden handelingen zelfstandig te mogen verrichten. Als de PA aan één van deze voorwaarden niet voldoet, dan mag hij/zij de voorbehouden handeling niet zelfstandig uitvoeren. Het kan dan wellicht wel op grond van taakdelegatie. 

In de wetgeving is dat niet gedefinieerd. Wat een complexe en een beperkt complexe handeling is, en dus wat de PA al dan niet zelfstandig mag uitvoeren, wordt doorgaans vastgesteld en uitgewerkt in landelijk geldende richtlijnen. Is het niet vastgesteld en uitgewerkt in richtlijnen, dan kan het in het zorgveld en/of op de werkvloer tot interpretatieverschillen leiden. 

Het advies is om dit lokaal, binnen de eigen instelling, zo goed mogelijk te bespreken, (samenwerkings)afspraken te maken en dit vast te leggen in werkformulieren. Daarbij kan het bijvoorbeeld van belang om te kijken naar de (voor)opleiding(en) en de ervaring van de PA, en hoe vaak de PA betreffende voorbehouden handelingen uitvoert.

De PA heeft geen zelfstandige bevoegdheid voor de overige zes voorbehouden handelingen die niet expliciet zijn toegewezen aan de PA in artikel 36 Wet BIG. En daarnaast is er dus geen zelfstandige bevoegdheid als aan één van de hiervoor genoemde voorwaarden niet wordt voldaan, bijvoorbeeld als een handeling niet routinematig is of juist complex.  

Een zorgprofessional die wél zelfstandig bevoegd is om een bepaalde voorbehouden handeling uit te voeren, mag deze wel delegeren en in opdracht laten uitvoeren. Er is dan sprake van taakdelegatie. Dit is alleen mogelijk als de opdrachtgever, vaak is dat de arts, redelijkerwijs mag aannemen dat de PA over de bekwaamheid beschikt die vereist is voor het behoorlijk uitvoeren van de opdracht. 

Daarnaast geeft de opdrachtgever, in gevallen waarin dat redelijkerwijs nodig is, aanwijzingen voor het verrichten van de handeling. Verder moet toezicht en de mogelijkheid tot tussenkomst door de opdrachtgever voldoende verzekerd zijn. Dit is ook vastgelegd in artikel 38 Wet BIG. 

Als PA heb je ook een eigen verantwoordelijkheid wanneer een voorbehouden handeling aan jou wordt gedelegeerd. Je mag de gedelegeerde opdracht alleen uitvoeren als een zelfstandig bevoegde zorgprofessional de opdracht heeft verstrekt. Daarnaast moet je jezelf bekwaam achten om de opdracht c.q. de voorbehouden handeling behoorlijk uit te voeren en, indien aan de orde, aanwijzingen van de opdrachtgever opvolgen. Dit is vastgelegd in artikel 35 Wet BIG.

Ja, als je als PA zelfstandig bevoegd bent op grond van artikel 36 Wet BIG, dan mag je ook voorbehouden handelingen delegeren aan een niet-zelfstandig bevoegde zorgprofessional. Je moet dus zelfstandig bevoegd zijn voordat je iets mag delegeren. 

Daarnaast moet je aan alle voorwaarden voldoen die behoren bij taakdelegatie (zoals hiervoor genoemd en staat in artikel 38 Wet BIG). Denk hierbij bijvoorbeeld aan het vaststellen dat iemand bekwaam is. Maak ook werkafspraken over de supervisie die je geeft. Er is één uitzondering: het voorschrijven van UR-geneesmiddelen mag niet worden gedelegeerd.

Heb je vragen over deze onderwerpen? Stel ze gerust en mail naar info@napa.nl.

Dit artikel is gebaseerd op een aflevering van de PA Podcast waarin Astrid Kiewiet wordt geïnterviewd door Jill Muijrers en Shirly Wübbels, de hosts van de podcastshow en beiden PA. Astrid is advocaat gezondheidsrecht en werkzaam bij KienhuisHoving Advocaten en Notarissen. 

Beluister de podcastaflevering ‘Taakherschikking, taakdelegatie en het tuchtrecht’ via Medicast of Spotify. Een overzicht van alle afleveringen vind je ook op de NAPA-website.

Wil je meer weten over taakherschikking en aanverwante onderwerpen? Kijk ook eens op de website van Platform Zorgmasters.