Een physician assistant, afgekort als PA, is een medische zorgprofessional die zelfstandig geneeskundige zorg biedt aan patiënten. De PA is werkzaam binnen een specifiek vakgebied en neemt hierbij taken over van een medisch specialist. Bij het specialisme slaapgeneeskunde heet zo iemand dan physician assistant somnologie of slaapgeneeskunde. De PA werkt altijd samen met een of meer medisch specialisten. Bij slaapgeneeskunde is dat meestal een longarts, neuroloog of kno-arts. Een PA somnologie heeft een hbo-diploma in de gezondheidszorg en minimaal twee jaar werkervaring, gevolgd door een masteropleiding tot physician assistant van tweeënhalf jaar. En natuurlijk de opleiding tot somnoloog.

Voormalig minister van Volksgezondheid Els Borst introduceerde ruim 20 jaar geleden het idee van taakherschikking in de medische zorg. Een aantal vaak voorkomende taken van specialisten werd overgeheveld naar speciaal hiervoor opgeleide zorgprofessionals: de PA. Deze medische professional kan een aantal standaard taken van artsen overnemen en mag zelfstandig patiënten behandelen. In 2017 studeerden de eerste Nederlandse PA’s somnologie af.

De belangrijkste gedachte achter de introductie van de PA was dat met een andere taakverdeling de zorg doelmatiger georganiseerd zou kunnen worden. Om zo beter het hoofd te kunnen bieden aan groeiende wachtlijsten, een dreigend artsentekort, een toenemende zorgvraag en alsmaar stijgende zorgkosten.

Net als de specialist is de PA somnologie een zelfstandig medisch behandelaar. Hij of zij doet de intake, laat een poly(somno)grafie uitvoeren, interpreteert de resultaten en stelt de diagnose, bepaalt de therapie en organiseert de behandeling en begeleiding. De PA somnologie is als hoofdbehandelaar verantwoordelijk voor het volledige zorgproces.

De rol van de PA somnologie moet niet verward worden met die van de gespecialiseerde osas-verpleegkundige. Die begeleidt patiënten nadat de specialist op basis van een slaaponderzoek de diagnose apneu heeft gesteld.

De taken en verantwoordelijkheden van de PA zijn bij wet geregeld en worden in de praktijk in overleg met de specialist(en) vastgesteld. Daardoor verschillen de werkzaamheden per slaapcentrum en per individu. In het algemeen kan gesteld worden dat de handelingen die de PA somnologie uitvoert van een beperkte complexiteit, routinematig en qua risico’s overzienbaar moeten zijn.

Dat zit hem in de specialisatie slaapgeneeskunde. De longarts, de neuroloog en de kno-arts bestrijken binnen hun specialisme een heel breed terrein aan aandoeningen waarvan slaapproblemen er maar één is. Daarbinnen is apneu er ook maar één, maar wel de meest voorkomende. De PA somnologie kan zich dus volledig richten op een patiënt die met een slaapstoornis als apneu binnenkomt. Onderzoek, diagnose, behandelplan en nazorg worden op hetzelfde hoge niveau uitgevoerd als door de specialist. Bovendien kan men sneller terecht bij de PA somnologie dan bij de specialist.

Uit meerdere wetenschappelijke onderzoeken is gebleken dat de PA een belangrijke bijdrage levert aan doelmatige, kwalitatief goede en toegankelijke zorg. Dat komt ook omdat er meer tijd en aandacht is voor de patiënt. De laagdrempelige toegang en de continuïteit in het contact zorgt ervoor dat patiënten ook vaker tevreden zijn. Met de komst van de PA is het tekort aan specialisten wat minder nijpend geworden. Ook kan voldaan worden aan de toenemende zorgvraag zonder dat de kosten enorm toenemen. En de mogelijkheid om PA te worden biedt meer loopbaanperspectief aan hoger opgeleide zorgprofessionals die op deze manier voor de zorg behouden blijven.